UYUMSUZ HAYAL KURMA(MALADAPTİVE DAYDREAMİNG)

Hayal kurmak her bireyin yaptığı ve günlük hayatta işlevselliği olan bir eylemdir. Plan yapmak, bir konu hakkında düşünmek amacıyla kullanılan yöntemdir. Hayal kurmak başka bir psikolojik rahatsızlıkla alakalı olmadığı sürece de bireylerin hayatında olumlu etkileri vardır. Ancak bireyler hayal kurmayı sürekli ve aşırı kaçan bir şekilde yaptığında bu durum uyumsuz hayal kurma (Maladaptive Daydreaming) olarak değerlendirilmektedir. Diğer bir ismiyle uyumsuz hayalperestlerdir.

Uyumsuz hayal kurma davranışının bir bozukluk olup olmadığı henüz kesinliği olmayan bir durumdur. Bununla birlikte belirtileri, nedenleri, tedavi yöntemleri, tanı kriterleri üzerine çalışmalar devam etmektedir. Ancak bu zamana kadar yapılan araştırmalar uyumsuz hayal kurmanın bireyin günlük hayatındaki fonksiyonelliğine olumsuz etkileri olduğu konusunda araştırmacıların ortak düşünceleri vardır. Uyumsuz hayal kurma, “insan etkileşiminin yerini alan ve/veya akademik, kişilerarası veya mesleki işlevselliğe müdahale eden kapsamlı fantezi etkinliği’’ olarak tanımlanır (Somer, 2002: 199). Uyumsuz hayal kuran bireyler sürekli olarak bir hayal dünyasının içinde olduğu için hayatın normal akışını kaçırmaktadır ve bu durumdan da oldukça şikayetçidirler. Bu yüzden uyumsuz hayal kuran bireyler normal hayal kuran bireyden farklılıklar gösterir. Uyumsuz hayal kuran bireylerde hiperaktivite, obsesif kompulsif ve dissosiyatif kişilik bozukluğu, anksiyete depresyon obsesif kompulsif disosiyasyon gibi psikolojik rahatsızlıklar bulunmuştur. Aynı zamanda bu bireyler çok fazla fantezi eğilimine sahiptir. Hayal kurmayı engelleyemeyen bireyler kurduğu hayallere saatlerini harcayabilir ve hayal kurma davranışına kasıtlı olarak devam eder. Bu yüzden bu bireylerin kişilerarası ilişkileri, iş hayatı ve akademik başarısı olumsuz yönde etkilenir. Uyumsuz hayal kurma davranışları arasında yer alan belirtiler uzun süreli hayal kurmak, hayallerin bir film gibi kurguya sahip olması, hayallerini sürdürme konusunda karşı konulmaz bir istek duymak, hayal kurduğunda jest ve mimiklerini kullanmak,  hayal kurarken konuşmak veya fısıldamak,  hayal kurmaya çok fazla zaman ayırdığı için günlük hayattaki sorumluluklarına odaklanamamak, bir müzik, görüntü ve konuşmadan etkilenip hızlı bir şekilde hayal kurmaya başlamak, hayal kurduğunun farkında olunmasına rağmen gerçek hayata geri dönme konusunda güçlük çekmek, gece uyumakta zorluk yaşamak, hayallerde geçirilen uzun vakitten sonra gerçek hayatta ertelenen ve kaçırılan durumlara yönelik pişmanlık hissetmek olarak tanımlanmaktadır.

Uyumsuz hayal kurma davranışı, bireyi dış dünyayı görmekten ve algılamaktan alıkoyan önemli bir sorundur. Günlük işlerini ve hayatın akışını bu sebeplerden dolayı kaçırmaktadırlar. Uyumsuz hayal kurma davranışına sahip birey uzman psikolog tarafından destek almalı ve yaşam kalitesi arttırılmalıdır.

 Ayşe Filiz Bilgin